Po co tekst na temat hipoglikemii w Światowy Dzień Pierwszej Pomocy?
Tekst ten ma za zadanie pokazać, że pierwsza pomoc dotyczy nie tylko nagłych zdarzeń, wypadków, ale może być potrzebna przy chorobach przewlekłych gdzie mamy do czynienia z drżeniem rąk, potami, osłabieniem czy utratą przytomności u osób chorych na cukrzycę. Hipoglikemia to dość często występujący stan nagły, który pojawia się niespodziewanie (np. w pracy, szkole, sklepie) gdy gwałtownie spadnie nam poziom cukru we krwi. Celem jest edukacja oraz uświadomienie społeczeństwa jak rozpoznać hipoglikemię, jak udzielić pierwszej pomocy i czego unikać.
Hipoglikemia w pigułce
Z hipoglikemią mamy styczność wtedy gdy poziom glukozy we krwi spada poniżej normy. Prawidłowa glikemia wynosi zwykle 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l). Glukoza to główne pożywienie dla mózgu i mięśni, a niedobór wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Przyczyną hipoglikemii u osób z cukrzycą może być alkohol, nadmierny wysiłek fizyczny, za duża dawka insuliny albo leków przeciwcukrzycowych.
Dlaczego hipoglikemia jest groźna?
Niedobór glukozy może prowadzić do uszkodzeń neurologicznych, ponieważ mózg do prawidłowej pracy potrzebuje źródła energii. Hipoglikemia jest niebezpieczna, gdyż rozwija się szybko i może spowodować utratę przytomności, a nawet śmierć, a zatem bardzo ważne jest udzielenie pierwszej pomocy.
Jak rozpoznać hipoglikemię?
Hipoglikemię rozpoznamy po charakterystycznych objawach, do których należy:
-nagły głód oraz silna potrzeba jedzenia,
-drżenie rąk lub całego ciała, uczucie trzęsienia w środku,
-kołatanie serca,
-zimne poty, szczególnie na karku, czole, dłoniach,
-nagła zmiana nastroju, zdenerwowanie, niepokój, rozdrażnienie,
-osłabienie oraz bladość,
Do objawów ciężkich zaliczamy:
-splątanie, czyli trudności z logicznym myśleniem, dezorientacja,
-bełkotliwa mowa, która przypomina stan upojenia alkoholowego,
-zaburzenia widzenia i koordynacji,
-utrata przytomności,
-drgawki wtedy gdy mózg na długo pozbawiony jest glukozy.
Sygnały, na które zwraca uwagę osoba niewidoma (wewnętrzne alarmy):
- zmiana rytmu oddechu: może wystąpić przyspieszony lub nierówny oddech,
-zaburzenia koncentracji: mogą pojawić się trudności w czytaniu Braille'a, utrudnione skupienie się na rozmowie i w orientacji przestrzennej,
-silne drżenie wewnętrzne takie odczuwanie wewnętrzne niepokoju, którego nie widać,
-inny zmieniony ton własnego głosu: możemy zauważyć, że mówimy wolniej lub mniej wyraźnie,
-nietypowe dziwne zmęczenie np. uczucie, że nogi robią się jak z waty.
Różnice u dzieci, seniorów i osób aktywnych fizycznie
U dzieci objawy mogą być mniej charakterystyczne- drażliwość, płaczliwość, niechęć do zabawy. Najczęściej alarmem ostrzegawczym jest nagłe zmęczenie lub senność. Dodatkowo dzieci nie zawsze potrafią opisać swoje odczucia, więc ważna jest obserwacja zachowania.
U seniorów objawy mogą być mniej widoczne przez osłabioną reakcję układu nerwowego. Częściej dominują u nich zaburzenia poznawcze np. splątanie, problemy z pamięcią, które łatwo można pomylić z demencją, a objawy jak drżenie czy poty mogą nie występować.
U osób aktywnych fizycznie objawy mogą występować szybciej po wysiłku, a przyspieszone bicie serca czy pocenie można pomylić ze skutkiem samej aktywności.
Pierwsza pomoc- prosta procedura "krok po kroku"
Zasada 15 -15
1. rozpoznaj objawy hipoglikemii- nagła słabość, drżenie, głód, poty, niepokój, bladość, trudności w koncentracji,
2. podaj szybkie cukry, jest to około 15 g węglowodanów prostych, czyli:
-3-4 kostki cukru,
-150 ml soku owocowego,
-150 ml słodzonego napoju,
-glukoza w tabletkach, żelu,
3. poczekaj 15 minut,
4. oceń stan, zmierz glikemię gdy nadal <70 mg/dl (3,9 mmol/l) lub objawy się utrzymują, powtórz podanie 15 g węglowodanów prostych.
Kiedy zadzwonić na 112?
Należy zadzwonić po pomoc w sytuacji gdy:
-poszkodowany straci przytomność lub kontakt jest niemożliwy,
-występują drgawki,
-podanie cukrów doustnie jest niemożliwe (ryzyko zadławienia),
-nie ma poprawy po kilku cyklach zasady 15-15.
Jak pomagać osobie niewidomej- komunikacja i bezpieczeństwo.
Wskazówki dotyczące pomocy osobie niewidomej w przypadku hipoglikemii. Najważniejsza sprawa to komunikacja i bezpieczeństwo. Chcąc pomóc osobie niewidomej, najpierw trzeba:
-przedstawić się imieniem i powiedzieć, że chcesz pomóc,
-zapytać o zgodę np. Czy mogę Ci pomóc?
-używaj jasnych oraz prostych komunikatów,
-nie używaj gestów, ponieważ poszkodowany może ich nie widzieć,
-opisuj każdy krok, np. podaje Ci sok w kartoniku, otwieram opakowanie z glukozą,
-przedmioty podawaj do dłoni, a nie zostawiaj obok,
-produkty podawaj już otwarte, co ułatwi szybsze spożycie,
-jeśli osoba chce usiąść, to pozwól, żeby chwyciła cię pod łokieć i powoli prowadź ją do miejsca siedzącego,
-opisuj otoczenie np. że krzesło znajduje się po prawej stronie, teraz możesz usiąść,
-nie podawaj nigdy nic do ust jeśli osoba jest nieprzytomna lub ma problemy z przełykaniem, w takiej sytuacji wezwij natychmiast pogotowie,
-szukaj opasek medycznych, naszyjników, bransoletek ICE z informacjami o chorobach przewlekłych np. cukrzyca, padaczka,
-sprawdź, czy chory ma przy sobie kartę informacyjną w portfelu lub etui na dokumenty albo w telefonie gdzie będą dane kontaktowe do bliskich i istotne informacje medyczne.
Dlaczego nie każde ciastko się nadaje?
Przy hipoglikemii nie wszystkie ciastka się nadają jako "szybki cukier", ponieważ tłuszcz i czekolada spowalniają wchłanianie glukozy. Produkty typu ciastko z kremem, czekoladą, dużą ilością masła mają niski indeks glikemiczny, pomimo to, że zawierają cukier. T łuszcz i białko z kolei opóźniają działanie węglowodanów i szybki wzrost glikemii jest spowolniony.
W czasie hipoglikemii mogą wystąpić zaburzenia koncentracji, splątanie czy problemy z przełykaniem, więc twarde, kruche, sypiące się ciastka np. kruche herbatniki mogą zwiększać ryzyko zakrztuszenia szczególnie u dzieci i osób starszych. Lepiej w takich przypadkach podać płynne lub miękkie źródła cukru takie jak soki, glukoza w żelu, napoje słodzone.
Ciastka zazwyczaj zawierają mleko, gluten, jajka, orzechy, a więc typowe alergeny. Osoba w hipoglikemii musi otrzymać pomoc szybko i w bezpieczny sposób, więc podanie ciastek z alergenami może stworzyć kolejne zagrożenia. Lepiej unikać przypadkowych ciastek lub wypieków, ponieważ niektórzy mogą mieć celiakię lub nietolerancję laktozy.
Proste, zwykłe herbatniki mogą pomóc w przypadku gdy nie mamy glukozy, soków lub cukru oraz wtedy gdy chory jest w stanie pogryźć te ciastka i popić je wodą. Wybór herbatników nie ma sensu w sytuacjach ostrych wtedy lepiej wybrać tabletki glukozy, kostki cukru rozpuszczone w wodzie czy soki owocowe.
Co podać zamiast lub obok ciastka-"szybkie cukry".
Najczęściej w przypadku hipoglikemii podaje się choremu:
-tabletki glukozy- proste do odmierzania porcje, szybko działają, są neutralne dla żołądka, a minusem jest konieczność noszenia ich przy sobie,
-żele glukozowe- plusem jest szybkie wchłanianie, które następuje już w jamie ustnej, są praktyczne np. w trudnościach z połykaniem, minusem jest to, że mogą być mało wygodne do noszenia,
-sok owocowy 100%- jest łatwo dostępny, przyjemny w smaku, minusem jest to, że nie tak łatwo można odmierzyć porcje i podnosi poziom cukru wolniej niż czysta glukoza,
-miód- jest naturalny, działa dość szybko, trudniej odmierzyć porcję ma więcej fruktozy, która spowalnia wyrównanie glikemii.
Standardowa ilość "szybkich cukrów", którą trzeba podać, wynosi 15 g węglowodanów prostych. Oto porcje produktów, które odpowiadają zalecanej ilości:
-3 kostki cukru
-1 łyżka stołowa miodu,
-3-4 tabletki glukozy (trzeba czytać etykiety)
-1 saszetka żelu glukozowego-15 g
-pół szklanki soku owocowego 100%.
W pierwszej kolejności przy nagłej hipoglikemii należy unikać:
-czekolady, batonów, ciastek z kremem- tłuszcz i białko wydłużają wchłanianie cukrów,
-napojów zero/light- są bez cukru, więc nie pomogą,
-chleba, makaronu, ryżu- potrzebują czasu na trawienie, a więc nie działają odpowiednio szybko.
Scenariusze pomocy w różnych miejscach.
W domu lub mieszkaniu apteczka hipoglikemiczna powinna być zawsze pod ręką np. w kuchni, przy łóżku, czy w przedpokoju i musi zawierać glukozę w tabletkach albo żelu, sok owocowy, słodkie napoje, herbatniki, glukagon (jeśli był zalecany).
W pracy i szkole każdy z otoczenia powinien wiedzieć, gdzie znajduje się glukoza lub słodki napój. Wyznaczona osoba podaję glukozę, a druga kontaktuje się z rodziną. Jeśli stan jest ciężki, kolejna osoba dzwoni po pomoc. Najważniejsze to szybka reakcja, więc należy poinformować kolegów w pracy i nauczycieli o chorobie i objawach hipoglikemii.
Na ulicy lub w środkach komunikacji publicznej- jeśli to możliwe to trzeba poprosić o pomoc, mówiąc głośno, np. mam cukrzycę, możecie podać mi coś słodkiego.
Dzwoniąc po pomoc, należy dyspozytorowi podać dokładny adres, punkt orientacyjny, numer linii autobusu, tramwaju czy pociągu. Nie zostawiamy chorego samego, należy przy nim poczekać, aż przyjedzie pogotowie.
Jeśli osoba jest nieprzytomna, należy ułożyć ją w pozycji bocznej ustalonej, natychmiast wezwać pogotowie i nie podawać nic doustnie.
Gdy osoba nie reaguje lub nie może połykać.
Osoby z hipoglikemią mogą mieć bardzo niski poziom cukru we, wtedy może się zdarzyć, że taka osoba nie będzie reagować lub nie będzie mogła połykać. W takiej sytuacji nie wolno podawać jedzenia, ani picia, ponieważ istnieje ryzyko zadławienia. Należy sprawdzić oddech i jeśli oddycha, układamy ją w pozycji bezpiecznej- na boku z drożnymi drogami oddechowymi, a gdy nie oddycha natychmiast rozpoczynamy RKO i wzywamy pomoc.
W ciężkiej hipoglikemii należy zastosować glukagon- hormon podnoszący poziom cukru we krwi. Użyć go może każdy przeszkolony opiekun, członek rodziny, przypadkowa osoba zdarzenia.
Glukagon można podać w sprayu- przyłożyć aplikator do nosa, nacisnąć tłok, który działa bez wdechu chorego, albo można zaaplikować w penie- wstrzyknąć domięśniowo w udo lub ramię nawet przez ubranie.
Wzywając Zespół Ratownictwa Medycznego, trzeba podać:
-lokalizacje, czyli adres, piętro, punkt orientacyjny,
-stan pacjenta- nieprzytomny, nie reaguje, nie może połykać,
-czy oddycha i jak oddycha,
-podejrzenie przyczyny, możliwe, że cukrzyca,
-jakie działania zostały podjęte: pozycja bezpieczna, kontrola oddechu, podanie glukagonu (jeśli był),
-twoje dane i numer telefonu do kontaktu.
Po epizodzie: co dalej?
Plan działania po hipoglikemii:
-obserwujemy stan chorego przez kilkanaście minut po ustąpieniu objawów,
-sprawdzamy glikemię, żeby być pewnym, że nie nastąpi kolejny spadek,
-po szybkim cukrze podajemy posiłek zawierający węglowodany złożone i białko albo tłuszcz np. kanapka, jogurt z owocami, owsianka, ponieważ zapobiega to hipoglikemii,
-uzupełniamy zapasy szybkich cukrów (tabletki, saszetki, soki),
-zapisujemy zdarzenie w notesie lub aplikacji,
-ustawiamy przypomnienie w telefonie lub glukometrze o kolejnym pomiarze,
-informujemy lekarza prowadzącego,
Edukacja otoczenia
Krótki 5- minutowy briefing
Wyjaśnij bliskim i współpracownikom:
-jakie są objawy niedocukrzenia,
-jak mogą pomóc (podanie glukozy, wezwanie pomocy w razie utraty przytomności- glukagon lub pogotowie),
-gdzie znajdują się zapasy szybkich cukrów.
Dodatki, które zwiększają bezpieczeństwo i dostępność.
Do praktycznych pomysłów na zwiększenie bezpieczeństwa i dostępności w codziennym życiu należą:
-oznaczenia i komunikacja- etykiety w Braille'u lub druk powiększony na lekach, glukometrze, apteczce, alt- teksty w materiałach cyfrowych (zdjęcia, grafiki, instrukcji), kontrastowe naklejki i piktogramy ułatwiające szybkie rozpoznawanie przedmiotów,
-plan działania w sytuacji awaryjnej- ICE (karta do portfela z danymi: imię, nazwisko, choroba/ stan np. cukrzyca, osoba do kontaktu i numer telefonu), podstawowe wskazówki takie jak np. podaj glukozę,
-plan na lodówkę- proste kroki 1-2-3
1. sprawdź przytomność i poziom cukru,
2. podaj glukozę (tabletki, żel, sok),
3. wezwij pomoc jeśli brak reakcji.
W apteczce podręcznej w domu i w torbie warto mieć:
-glukozę w tabletkach lub saszetkach,
-żel glukozowy,
-mały sok,
-słomki, które ułatwiają picie,
-chusteczki higieniczne/ nawilżane,
-rękawiczki jednorazowe,
-karta ICE/ plan działania.
FAQ- szybkie odpowiedzi
"Czy mogę dać czekoladowe ciastko?"
Nie. Czekolada i ciastka działają zbyt wolno, ponieważ zawierają dużo tłuszczu. Najlepiej podać glukozę, sok, colę (nie zero), coś, co szybko podnosi cukier.
"Co jeśli nie mam glukozy przy sobie?"
Podaj coś słodkiego, co szybko się wchłania np. sok owocowy, cukier. Unikaj produktów z tłuszczem takich jak czekolada, batony.
"Skąd wiem, że to już 112?"
Dzwoń natychmiast gdy:
-osoba traci przytomność,
-nie można jej obudzić,
-nie jest w stanie przełykać, wtedy nie podawaj nic doustnie, tylko wezwij pomoc.
"Jak mówić, żeby nie straszyć?"
Zachowaj spokój, mów proste zdania, powiedz, że wiesz, co robić np. masz niedocukrzenie, zaraz podamy coś słodkiego. Nie oceniaj, nie krzycz, ponieważ twoja pewność i opanowanie dają poczucie bezpieczeństwa.
Jasne wezwanie do działania.
Podsumowując: w sytuacji hipoglikemii należy zapamiętać trzy kroki:
1. rozpoznaj pierwsze objawy-drżenie, poty, zawroty głowy, nagły głód,
2. reaguj- podaj szybkie cukry: glukozę, słodki napój, cukier,
3. oceniaj i wzywaj pomoc- jeśli objawy nie ustępują lub osoba traci przytomność.
Ważny krok na dziś
"Ustal punkt glukozy- miejsce w domu i pracy gdzie zawsze jest dostępny szybki cukier. Poinformuj o tym bliskich i współpracowników."
Światowy Dzień Pierwszej Pomocy to idealna okazja, żeby zapoznać się z tematem hipoglikemii, ponieważ każdy powinien wiedzieć, jak może pomóc w takiej sytuacji.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz