Światowy Dzień Białej Laski i smakowite ciasteczka: Jak pieczenie może wspierać rozwijanie zmysłów

 

Wstęp

 

Światowy Dzień Białej Laski, obchodzony jest 15 października. Święto to, gdyż w środowiskach osób z dysfunkcją wzroku dzień ten jest szczególnie celebrowany – ma na celu podniesienie świadomości na temat życia osób niewidomych oraz promowanie ich samodzielności i praw. Biała laska, symbol niezależności osób niewidomych, jest nie tylko narzędziem do nawigacji w przestrzeni, ale również znakiem ich determinacji w dążeniu do pełnoprawnego udziału w życiu społecznym.

Osoby niewidome, pozbawione zmysłu wzroku, aby odnaleźć się w codziennym życiu, opierają się na innych zmysłach, takich jak dotyk, węch, słuch i smak. Brak zmysłu wzroku sprawia, że ich inne zmysły mogą rozwijać się bardziej intensywnie i stają się kluczowymi narzędziami w nawigacji po świecie. Dlatego ważne jest aby dbać i rozwijać te pozostałe zmysły. Pieczenie ciasteczek, choć na pierwszy rzut oka wydaje się jedynie kulinarną przyjemnością, może być idealną okazją do rozwijania tych zmysłów. Ten artykuł pokaże, jak pieczenie może wspierać rozwijanie dotyku, węchu, smaku i słuchu, a także jak może sprzyjać integracji społecznej.

 

1. Zmysły w życiu osób niewidomych

 

Osoby niewidome polegają w codziennym życiu na intensywnym korzystaniu innych zmysłów. Dotyk, węch, słuch i smak przejmują w pewien sposób zadanie brakującego zmysłu wzroku. Uczą się odnajdywać w przestrzeni, rozpoznawania przedmiotów, nawiązywania relacji z otoczeniem z pominięciem tego jakże ważnego dla tych wszystkich zadań – narządu wzroku. Funkcjonowanie bez wzroku jest niezwykle trudne, z pewnością wymaga odwagi i determinacji, by zacząć żyć pełnią życia, pełnić role i funkcje – które pełni każdy sprawny człowiek. Przy tej okazji zaznaczę, że są niejako dwie grupy osób niewidomych: niewidome od urodzenia oraz ociemniałe w pewnym momencie życia. Każda z tych grup wymaga innego podejścia i innych metod uczenia się. Podczas gdy ociemniali, przeżyli wstrząs związany z utratą wzroku, to mogą posiadać wspomnienia obrazowe, które są bardzo cenne. Osoby niewidome od urodzenia, chociaż nie tęsknią za widzeniem obrazowym, gdyż nigdy tego nie doświadczyli – stoją przed trudną nauką poznawania świata osób widzących, w którym przyjdzie im funkcjonować. Toteż pozostałe zmysły odgrywają fundamentalną rolę w zapewnieniu samodzielności, umożliwiając wykonywanie codziennych czynności, takich jak gotowanie, sprzątanie, czy poruszanie się w przestrzeni mieszkania lub miasta.

Na przykładzie pieczenia ciastek zobaczmy, jak trudne jest to zwykłe zadanie, gdy brak jest wzroku. Pieczenie ciasteczek, jako aktywność angażująca wszystkie zmysły, jest doskonałym przykładem, jak można wspierać rozwój tych zdolności. Jednak osoba niewidoma stoi przed zadaniem, by poradzić sobie bez tego kluczowego zmysłu, jakim jest wzrok.

2. 

Podczas pieczenia zmysły są aktywnie zaangażowane na każdym etapie. Dotyk pozwala na ocenę konsystencji ciasta – czy jest ono odpowiednio gładkie lub miękkie. Węch odgrywa kluczową rolę przy rozpoznawaniu aromatów składników oraz sprawdzaniu, czy ciasteczka są już gotowe. Zmysł smaku, oczywiście, jest nieodzowny – zarówno przy próbowaniu surowego ciasta, jak i gotowych wypieków. Nawet słuch pełni funkcję, umożliwiając rozpoznanie etapów pieczenia po dźwiękach, jakie wydają urządzenia kuchenne czy same ciastka w piekarniku. 

 

2. Jak pieczenie ciasteczek wspiera rozwijanie zmysłów?

 

•  Zmysł dotyku – dotyk odgrywa fundamentalną rolę w życiu każdej osoby, w szczególności niezbędny jest osobie niewidomej. Podczas poruszania się przy pomocy białej laski, dotyk odbywa się za jej pomocą. Laska jest tu jakby przedłużeniem ręki. W ten sposób to czego nie może zobaczyć oko, wyczuwa ręka. Dlatego niezwykle ważne jest ćwiczenie tego zmysłu – jego wrażliwości. Wracając do tematu wypieków – dotyk służy nie tylko do rozpoznawania składników, ale również do oceny ich jakości. W przypadku pieczenia ciasteczek wyrabianie ciasta rękoma pozwala wyczuć, czy ciasto jest odpowiednio gładkie, czy wymaga dodania więcej składników. Formowanie ciastek w odpowiednie kształty to kolejne ćwiczenie rozwijające wrażliwość dotykową. Ćwiczenia dotykowe podczas pieczenia mogą obejmować różne techniki, jak np. delikatne ugniatanie ciasta, rozdzielanie składników na podstawie ich konsystencji czy rozpoznawanie różnic między sypkimi, płynnymi i lepkimi elementami.
• Zmysł węchu – osoby widzące polegając na tym zmyśle, nie zastanawiają się zapewne z reguły nad jego ważnością – jest i tyle. U osób niewidomych obok dotyku, to ulotne zjawisko, jakim jest zapach, pełni ogromnie ważną informację. Cóż, dotyk jest zmysłem, który dostarcza wyrywkowej, ograniczonej informacji podczas bezpośredniej interakcji. Zaś węch może sygnalizować, co dzieje się w przestrzeni i to jest wiedza bardzo cenna – może zwiastować nadchodzące zagrożenie np. zapach dymu. Pieczenie to także wyjątkowa okazja do rozwijania zmysłu węchu. Już na etapie przygotowywania składników, osoby niewidome mogą ćwiczyć rozpoznawanie zapachów przypraw, takich jak cynamon, wanilia czy imbir. Zapach świeżo pieczonego ciasta to także sygnał, że ciasteczka są gotowe – zmysł węchu może być więc narzędziem monitorującym postęp pieczenia. Ćwiczenia węchowe mogą obejmować rozpoznawanie przypraw, porównywanie intensywności zapachów różnych składników czy zapamiętywanie zapachów typowych dla określonych etapów pieczenia.
• Zmysł smaku – niewątpliwie jest ważnym zmysłem dla nas wszystkich, także dla osób z dysfunkcją wzroku. Daje nam dużo przyjemności i odprężenia. Smak to jeden z najważniejszych elementów pieczenia. Próbowanie surowego ciasta pozwala ocenić, czy proporcje składników są odpowiednie, a gotowe ciasteczka można degustować, by porównać ich smaki. Dla osób niewidomych ćwiczenia smakowe mogą obejmować rozpoznawanie różnych składników, porównywanie smaków różnych rodzajów cukru, wanilii czy czekolady.
• Zmysł słuchu – słuch obok węchu i dotyku – osobie niewidomej dostarcza mnóstwo cennych informacji o przestrzeni, w której się znajdują, czego być może widzący na co dzień nie doceniają. Dźwięk, chociażby dostarcza wiedzy, przykładowo: czy znajdujemy się w pomieszczeniu wypełnionym meblami, czy pustym, pozwala ocenić ruch w przestrzeni, jakiego rodzaju jest to przestrzeń, lub sygnalizuje, że zbliżamy się do skrzyżowania ulic. Wiemy, jak ważny jest na przejściach dla pieszych, gdzie celowo jest umieszczona sygnalizacja dźwiękowa. Jest natomiast często pomijanym zmysłem podczas pieczenia, ale w rzeczywistości pełni ważną funkcję. Dźwięki miksowania składników, trzaskania ciasta czy wrzenia w piekarniku mogą dostarczać informacji o postępach w pieczeniu. Osoby niewidome mogą na podstawie dźwięków rozpoznawać, kiedy ciasto jest gotowe do wyjęcia z piekarnika lub kiedy urządzenia kuchenne sygnalizują zakończenie pracy. Ćwiczenia słuchowe mogą obejmować identyfikowanie różnych etapów pieczenia na podstawie dźwięków, które wydają urządzenia czy też obserwowanie zmian dźwięków podczas pieczenia, co może pomóc w orientacji w procesie.   

 

3. Praktyczne wskazówki i przepisy na rozwijanie zmysłów podczas pieczenia
 

Niektóre przepisy na ciasteczka mogą być szczególnie przydatne w rozwijaniu zmysłów. Na przykład ciasteczka cynamonowe o intensywnym zapachu pozwalają ćwiczyć węch, a różnorodne tekstury, jak kruche ciasteczka czy ciastka z czekoladą, rozwijają dotyk i smak. Instrukcje mogą być dostosowane do osób niewidomych, zawierając opisy sensoryczne – wyszczególniające doznania odbierane za pomocą zmysłów na poszczególnych etapach pieczenia.
Nie sposób nie wspomnieć o organizacji przestrzeni kuchennej, która jest kluczowa dla każdego, w szczególności zaś dla osób z dysfunkcją wzroku. Odpowiednie zorganizowanie przestrzeni kuchennej warunkuje możliwość wykonania pracy. Ważne jest, aby narzędzia kuchenne były poukładane w określonym porządku, a pojemniki na składniki odpowiednio oznaczone (np. za pomocą naklejek brajlowskich). Niezwykle ważne jest, aby osoby widzące, biorące udział w danym przedsięwzięciu odkładały wszelkie sprzęty oraz produkty na ustalone miejsce, tak aby niewidomi pracownicy mogli odnaleźć je w razie potrzeby.

 

4. Jak pieczenie wspiera integrację społeczną

 

Pieczenie ciastek może stać się wspaniałą okazją do integracji osób niewidomych i widzących. Wspólna aktywność kulinarna pozwala na budowanie więzi, zrozumienia i wspieranie się nawzajem. Wydarzenia takie jak warsztaty kulinarne, na których uczestnicy uczą się razem, jest płaszczyzną odkrywania faktu, iż wszyscy jesteśmy zwykłymi ludźmi, niektórzy jedynie muszą włożyć więcej wysiłku i dyscypliny w uzyskanie podobnych efektów.
Zatem wspólne pieczenie sprzyja zwiększaniu świadomości na temat codziennych wyzwań osób niewidomych, a jednocześnie pozwala na budowanie empatii i zrozumienia. Organizowanie takich wydarzeń pomaga promować równouprawnienie oraz tworzyć przestrzeń do dzielenia się doświadczeniami.

 

Zakończenie

 

Światowy Dzień Białej Laski przypomina o ważnej roli, jaką pełnią osoby niewidome w społeczeństwie, oraz o ich prawie do samodzielności i integracji. Pieczenie ciasteczek, poza kulinarną przyjemnością, może stać się formą rozwijania zmysłów, które są kluczowe dla osób niewidomych, a także okazją do budowania relacji społecznych.

Zachęcam do rozejrzenia się wokół, być może jest to dobry moment, aby zauważyć w środowisku ludzi z dysfunkcją wzroku i spróbować przełamać opory w ich bliższym poznaniu. Ten artykuł pokazuje wszystkim, w jaki sposób można zintegrować środowisko niewidomych z widzącymi. Organizowanie warsztatów pieczenia, to nie tylko promowanie integracji i zrozumienia, ale także wsparcie rozwoju zmysłów oraz praktyczną umiejętnością.